DAGBOEK VAN EEN HERDERSHOND

Een trouwdienst kan soms spannend zijn – ook voor de voorganger. Onlangs trouwde een stel dat al langere tijd bij elkaar was en ook al een dochtertje had. Zo klein als ze was, moest ze natuurlijk wel bij de dienst aanwezig zijn. Dat heb ik geweten… Zo’n beetje de hele dienst door liep ze luid gillend door de gangpaden. De familie vond het allemaal prachtig, natuurlijk. Ik vond het iets minder leuk en moest alle zeilen bijzetten om mijn concentratie te bewaren en te proberen de aandacht van de aanwezige mensen steeds weer te vatten.
Na afloop verzuchtte ik tegen de kosteres: “Dat van vroeger, toen de stelregel was: eerst trouwen en dán kinderen, daar zat toch wel wat in…”

Dit is niet de bewuste auto; die zag er gelukkig nog een stuk beter uit…

Het meest bizarre dat ik ooit meemaakte was de aanrijding met het trouwpaar toen ze op weg waren naar het gemeentehuis. Ik had een kaarsenstandaard uit de kerk opgehaald voor de trouwkaars en stapte net weer in de auto toen de trouwstoet voorbij kwam. Ik zwaaide en uit de stoet auto’s werd terug gezwaaid. Ik zette de auto in z’n achteruit en zou de parkeerplaats (die met een aparte in- en uitgang naast de weg ligt) verlaten toen ik opnieuw een claxon hoorde. Ik dacht dat het nog uit de rij auto’s kwam, maar het bleek dat het bruidspaar de parkeerplaats in was gereden om daarna achteraan de stoet aan te sluiten. Ik raakte hen met de achterbumper op hun voorbumper. De schade viel gelukkig mee, de trouwauto kon verder zonder problemen, maar ik had er een fors rotgevoel aan overgehouden. Het bruidspaar reageerde gelukkig nogal laconiek: “Als dit het ergste is wat vandaag mis kan gaan, dan valt het nog wel mee…”
Enkele uren later vond de kerkelijke bevestiging plaats in een plaatsje in Friesland. Daar trof ik het bruidspaar en de familie opnieuw. De aanrijding had tot hilariteit aanleiding gegeven. “Ja,” had de familie gereageerd, “dominee van Beijeren weet de mensen te raken!”
Enkele maanden later trouwde ik een stel van dezelfde familie. Ik heb plechtig beloofd om op de fiets te komen.

Trouwdiensten zijn in de regel wat ‘losser uit de pols’ dan de gewone zondagse diensten. Je probeert het bruidspaar, dat meestal behoorlijk gespannen is, wat op hun gemak te stellen vanaf de aankomst bij de kerk. “Gewoon doen wat ik zeg, dan komt het allemaal prima voor elkaar; en als je iets gevraagd wordt, alleen maar ‘Ja’ zeggen…” In de regel gaat het ook wel goed. Zelfs toen de dienst een keer helemaal in het Engels moest, omdat de bruid een Amerikaanse was en dus de halve familie geen woord Nederlands verstond. Dat was overigens wel een extra uitdaging. Na afloop kreeg ik een complimentje van de organist, maar wel met de opmerking dat ik die taal met een behoorlijk accent sprak…
Maar soms gebeuren er onverwachte dingen. Bijvoorbeeld met de trouwringen. Een jongen uit Roden trouwde met een Italiaans meisje. Om te beginnen was het bruidspaar al veel te laat bij de kerk. In het Zuiden van Europa let men blijkbaar wat minder op de klok. Toen ik hun de ringen vroeg, die ik vaak op de trouwbijbel leg en zo de kerk binnenbreng, bleken die nog thuis te liggen. Lichte paniek, waarna de halve stoet (de Italiaanse helft) in de auto’s sprong en vervolgens een hele tijd wegbleef. Uiteindelijk konden we toch beginnen – mét ringen. Zo’n drie kwartier te laat. Het zal de planning van de rest van de dag wel wat ontregeld hebben, maar dat kon ik ook niet helpen…
Eén keer ging het mis met de ringen op de bijbel. Ik lette niet goed op en de ringen gleden tijdens het binnenkomen van de bijbel af. Eentje bleef keurig liggen, maar de andere rolde weg, richting een vloerrooster van de heteluchtverwarming in de kerk. Ik wist maar één oplossing: mijn voet erop zetten. De ringwisseling kon gelukkig doorgaan. Sindsdien zet ik stevig mijn duimen op de ringen bij het binnenkomen.
Fotografen kunnen ook voor de nodige onrust zorgen. De meeste (vak-)fotografen weten precies wat ze wel en niet kunnen doen, maar met de komst van mobieltjes vindt iedereen dat ze de mooiste momenten moeten vastleggen. Zodat tijdens de plechtige momenten allerlei neefjes, nichtjes en tantes om de knielbank heen komen staan om maar geen traan te missen.
Het meest bont maakte een fotograferend familielid het, die de trouwreportage zou verzorgen omdat hij een goed toestel had. Het was in een kerkje waarin de preekstoel een eindje boven de grond hangt. Ook tijdens de overweging liep de fotograaf al knippend en flitsend rond en ging op een gegeven ogenblik onder de kansel zitten om het bruidspaar vanuit de meest onverwachte hoeken vast te leggen. Daar ging mijn verhaal, want iedereen keek naar de fotograaf. Ik had net zo goed verder wat moppen kunnen vertellen, want ik was de aandacht volledig kwijt. Sindsdien maak ik voor de dienst wat bindende afspraken met de fotograaf…

Onlangs heb ik twee interessante biografieën gelezen van heel uiteenlopende aard. Het gaat dan ook om twee heel verschillende mensen: Vladimir Poetin en Femke Halsema. Het boek over Poetin is een vuistdik boek, waarin uitvoerig en met vermelding van veel namen de carrière wordt beschreven van een meedogenloos man die op een briljante manier weet te manipuleren en zijn eigen positie onaantastbaar heeft gemaakt. Hij heeft daarbij gebruik gemaakt van zijn vrienden uit de KGB-tijd en uit zijn contacten uit de tijd in St. Petersburg. Bovendien heeft hij niet geschuwd om zijn vriendenclub te voorzien van machtsposities, die hun veel geld hebben opgeleverd. Ook Poetin zelf is er niet armer op geworden; zijn privévermogen in Zwitserland is naar schatting 40 miljard dollar. Over zijn privéleven is heel weinig bekend.  De titel ‘De nieuwe Tsaar’ geeft aan, dat volgens de schrijver Steven Lee Myers (The New York Times) Poetin teruggrijpt op de ideologie van vóór de revolutie van 1917. Het boek maakt ook duidelijk waarom Rusland (lees: Poetin) in politieke aangelegenheden opereert zoals hij doet: het Westen ziet hij nog altijd als een vijand, waartegen een stevig bolwerk moet worden opgeworpen.

Het boek van Femke Halsema, ‘Pluche’, beschrijft de jaren waarin zij in GroenLinks actief is geweest. Op een luchtige wijze vertelt ze over de ups en downs van die tijd. Het is leuk om over de periode die je zelf bewust hebt meegemaakt nu iets te horen over de achtergronden. Vooral de verhalen over de steeds mislukte pogingen om een links front te vormen, omdat ze vastliepen op een stugge houding van SP en PvdA, zijn onthullend. Verbijsterend is het om te lezen hoe steeds weer persoonlijke bedreigingen het persoonlijk- en gezinsleven hebben beïnvloed. Een interessant boek over een bewogen stukje vaderlandse en parlementaire geschiedenis.

Als je de boeken naast elkaar legt, vallen allereerst de portretfoto’s op de cover op: Poetin met een dreigende, ongenaakbare blik – Femke wat peinzend in de toekomst (?) kijkend waarvoor ze zich hard heeft gemaakt.
En al lezend vallen je nog meer grote verschillen op. Poetin versterkte zijn positie en is aan de touwtjes blijven trekken. Halsema moest zich na 12 jaar volgens partij-afspraak terugtrekken.
Poetin kreeg alles wat hij wilde voor elkaar en zette alles en iedereen naar zijn hand; Halsema vertelt openlijk over haar successen, maar ook over de mislukkingen en teleurstellingen.
Vooral is me na het lezen van beide boeken nog duidelijker, dat we als Nederlanders bevoorrecht zijn om niet in een autocratie te hoeven leven, maar in een democratie waarin de vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel staat.
Wat natuurlijk ook wel eens z’n schaduwkantjes laat zien…

Humor relativeert en brengt ontspanning in soms gespannen situaties. Bovendien is het goed om ook eens om jezelf te kunnen lachen door de spiegel die een ander je voorhoudt op een luchtige wijze.
Nu is lachen in de geschiedenis van de kerk niet altijd als een deugd beschouwd. Bij de kerkvaders werd lachen zelfs als zonde beschouwd: je gaf toe aan iets lichamelijks en dat moest juist in bedwang worden gehouden. Er waren kloosterorden waarbinnen er straf stond op lachen. Die tijd is in de kerk gelukkig voorbij. Alhoewel in bijvoorbeeld de Rooms Katholieke wereld zelfspot meer gewaardeerd wordt dan in protestantse milieus…

In het pastoraat is het opvallend, dat nergens zoveel gelachen wordt als bij het voorbereiden van een afscheidsdienst wanneer iemand is overleden. Niet altijd natuurlijk; soms zijn de omstandigheden zo ingrijpend of tragisch, dat er echt niet veel te lachen valt. Maar wanneer er bij de familie vrede is met de dood van een geliefde, komen er vaak anekdotes los over voorvallen of uitspraken van de overledene, waar hartelijk om gelachen kan worden. Heilzame momenten zijn het, die inderdaad iets van de spanning kunnen wegnemen.
Ook in de periode voor het overlijden kan humor de gespannenheid breken. Nadat ik met iemand die vlak voor zijn dood stond, op zijn verzoek de dienst had doorgesproken, waarbij vrienden en medemuzikanten een rol zouden spelen zei ik: “Dat wordt een mooie dienst, Jan. Jammer dat je die zelf niet meer zult meemaken…” Waarop hij antwoordde: “Daar moet je niet te hard van uitgaan, Theo.”
Hij was er inderdaad bij; wat hij ervan heeft meegekregen zullen we nooit weten.

In de 70er jaren van de vorige eeuw was Fons Jansen een van onze favoriete cabaretiers. Zijn eerste programma (“De lachende kerk”) is helaas nooit op video opgenomen, maar we hadden gelukkig een opname op een cassettebandje. En delen ervan zijn nu terug te vinden op YouTube. In één van de liedjes zong hij: “Neem al die zware dingen toch niet al te zwaar” – en dat lijkt me een nuttige opmerking in het kerkelijk bedrijf. Humor relativeert.  En dat is in de kerk – en niet alleen daar trouwens – soms hard nodig. Humor kan spanning breken en ruimte geven.
Nu is de combinatie van humor en religie soms wel een lastige combinatie; wie een grapje wil maken over wat voor hem of anderen heilig is, krijgt bijna altijd het verwijt van godslastering of spotten met heilige zaken naar zijn hoofd geslingerd. Soms gaat het ook inderdaad om sarren en vernederen, en in bepaalde kringen komt dat zo hard aan dat men meent gewelddadig te moeten reageren. We kennen daarvan uit de recente geschiedenis de gruwelijke voorbeelden…
Al snel wordt een beroep gedaan op de vrijheid van meningsuiting. Je moet kunnen zeggen wat je denkt. Waarbij wel eens vergeten wordt te denken over wat men zegt. Ook als het gaat om humor.
De leukste humor vind ik persoonlijk die, waarbij je op het verkeerde been wordt gezet. Herman Finkers is daar de grootmeester in. Bovendien weet hij zijn woordgrappen vaak te voorzien van een dubbele bodem, zoals uit zijn Oudejaarsconference blijkt. Soms echte doordenkertjes.

Een leuk voorbeeld van een grap die je op het verkeerde been zet las ik onlangs:

Twee jagers zijn op strooptocht in het bos. Plots valt de ene voor dood neer. De ander belt geschrokken de hulpdienst om te zeggen dat hij vreest dat zijn vriend dood is. De telefoniste probeert hem te kalmeren en zegt: ‘Zorg eerst dat u er zeker van bent dat uw vriend echt dood is’. Vervolgens klinkt er een geweerschot en de man zegt: ‘Oké, wat nu?’

Een volgende keer nog wat meer over humor en relativeren.

Eindelijk was het vrijdag dan zover. Hij had het me al verteld dat er opnames gemaakt waren in Grauhof. Maar nu is het te zien en te beluisteren. Op de website van de Nederlandse Bachvereniging, waar alle werken van Joh. Seb. Bach zullen worden gepubliceerd, speelt Erwin Wiersinga, onze eigen Rodense organist, een geweldig orgelwerk van Bach: “Nun freut euch, lieben Christen g’mein, BWV 734”. 
Bovendien geeft hij daarbij een toelichting, die je attent maakt op een aantal mooie en wetenswaardige zaken van dit werk.
De moeite waard om het te beluisteren – en te bekijken. Zoals we van hem gewend zijn, speelt Erwin deze koraalbewerking met een mooie registratie en op een wijze die je vrolijk maakt bij het luisteren.
Ben je toch op de site, klik dan eens links bovenin op de drie streepjes om te ontdekken wat er inmiddels al meer aan moois van Bach te beluisteren valt. Heel veel, dus. En er komt nog meer van Bach, alles zelfs!

Direct naar de bedoelde pagina?
Nun freut euch, lieben Christen g’mein, BWV 734

Als je de opname hebt beluisterd, klik je het schermpje weg en scroll je naar beneden voor een interview met Erwin en meer wetenswaardigheden over het gespeelde werk.

Zondag heb ik mijn 65e verjaardag gevierd. Hoewel dat een bijzonder moment schijnt te zijn, heb ik dat niet direct zo ervaren. Meerdere malen werd me gevraagd hoe het voelde. Elke keer was mijn antwoord: “Niet anders dan gisteren…”
We vierden deze dag in een beperkte kring. Straks komt immers nog het afscheid van mijn werk en dan zien we veel mensen die in de afgelopen jaren bij dat werk betrokken waren ook al. Daar maken we dan ook in de kring van familie en vrienden wat meer werk van.
Een heel leuke bijkomstigheid was, dat ook ons jongste kleinkind Merle op dezelfde dag jarig is en 1 jaar werd. We hadden daarom de kamer extra versierd met slingers, want 1 jaar – dat is een belangrijke dag voor zo’n meisje en haar ouders en zusje!  Ze mocht heel wat cadeaus uitpakken, geassisteerd door haar zus Vita en haar nichtjes.
Vijf-en-zestig jaar oud: enkele jaren geleden was dat nog de dag waarop je AOW kreeg; sterker nog: aan het begin van de maand waarop die dag viel ging het pensioen al in.  Ik vind het bepaald niet erg dat dat niet meer zo is, zeker omdat het mij heel ongelukkig lijkt om midden in het seizoen op te houden. Ik ga met het grootste plezier nog enkele maanden door tot het afscheid begin juni. Daarna even op vakantie en dan nog wat weken “stand-by” voor de collega’s als zij van hun vakantie gaan genieten.
En dan? “Pensioen in zicht” (PIZ, dus). Nee, ik heb er geen cursus voor gevolgd en ga dat ook niet doen. Ik werk met plezier en ik denk dat ik met net zoveel plezier van de vrijheid zal gaan genieten. De tijd zal zich ongetwijfeld wel gaan vullen – we wachten het rustig af. Dat ik Aly voor de voeten ga lopen (het spookbeeld van veel vrouwen die opeens hun man hele dagen thuis krijgen), daar ben ik niet zo bang voor. Mijn werk doe ik immers voor een groot gedeelte van huis uit, dus daar zijn we wel aan gewend.
En ‘niets doen’ zal er wel niet van komen; er liggen nog heel wat uitdagingen op allerlei gebied.
Over niets doen gesproken: we stonden enkele jaren geleden op een camping in Zuid Frankrijk tegenover een echtpaar, dat vanaf ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat elk in een hoek van de voortent zat met een I-pad of E-reader op schoot. We hebben met verbazing gekeken hoe dat aan de overkant toeging. Op een gegeven moment zei de man: “Ik heb me voorgenomen om de hele vakantie niets te doen, en tot nu toe lukt dat aardig…”

Wat meer tijd om te lezen, samen er op uit gaan, wat meer aan mijn hobby’s toekomen – dat lijkt me heerlijk en daar kan ik me al op verheugen. Niets doen ligt me niet zo, geloof ik.
De tijd zal het leren. Eerst nog een halfjaar lekker aan het werk!

Een paar dagen zijn we gegijzeld door de weersomstandigheden  – een vriendin noemde het “opgehokt zijn”. Om de deur uit te gaan moest je heel wat moed verzamelen. Enkele noodzakelijke boodschappen gingen vooraf door het schoonbikken van de autoramen (nee, krabben was niet voldoende met enkele millimeters ijs erop) en het glibberen vanaf ons huis tot we wat schoner plaveisel bereikten was een echt avontuur.
Maar nu lijkt er nu toch een kentering te zijn gekomen; het regent en je ziet de sneeuw en de ijslaag voor ons huis verschrompelen. We gaan weer normaler tijden tegemoet.
Ook de scholen gaan het gewone ritme weer oppakken na enkele dagen ijsvrij. Maar hoe moet het nu met de niet gegeven lesuren?
Een merkwaardig bericht daarover stond op internet: ene heer de Vos maakte een opmerking daarover die in mijn ogen niet zo slim was als zijn naam doet vermoeden. Hij stelde voor om maar eens een muziekles te laten vervallen terwille van een uurtje extra rekenen, dan zou de achterstand zo weer zijn ingehaald.
Volgens mij wordt zo de schade alleen maar vergroot! Rekenen leren de kinderen in het leven vanzelf wel, maar muziekles is onmisbaar voor hun culturele vorming. Als het nu nog om een gymnastiekles ging zou ik akkoord kunnen gaan, want de ‘verloren’ uurtjes werden door veel kinderen gevuld met sportieve ijspret op straat.
Beste meneer de Vos, zou u nog eens willen nadenken over de prioriteiten in het onderwijs?

Opa en oma woonden in de “Visbuurt”,  grenzend aan de binnenhaven en even verderop de buitenhaven van Den Helder. Om precies te zijn: ze woonden in de Gasstraat op nr 13. Ooit waren ze hun huwelijksleven begonnen op nummer 17, waar ook mijn moeder geboren werd; maar na enige keren gezinsuitbreiding verhuisden ze naar het iets ruimere huis even verderop. Wij hebben het nooit anders gekend als het buurhuis, want nr 15 bestond niet meer; in de Tweede Wereldoorlog was de hele straat geëvacueerd omdat het met de marinehaven in de buurt te gevaarlijk was om er te blijven wonen. Duitsers hadden de huizen in gebruik genomen en nr 15 was een paardenonderkomen geworden. De geur van dieren was zo in het pand getrokken, dat het na de oorlog onbewoonbaar was en is afgebroken. Tussen de twee huizen gaapte een gat. De lange tuin van het afgebroken pand was in gebruik voor de waslijnen van de buurvrouw, Rien. Die tuin grensde dus aan die van onze grootouders. Als de was werd opgehangen deden oma en de buurvrouw een wedstrijdje wie het eerst de was weer droog had. Opa haalde een keer de grap uit om de tuinslang op de was van de buurvrouw te zetten. Zij snapte er niets van: oma’s was was allang droog en die van haar nog kletsnat… “Och”, zei opa, “vermoedelijk een plaatselijk buitje…”
De buurvrouw nam een volgende keer wraak. Uit een paar van opa’s  onderbroeken die aan de lijn hingen stak een winterwortel…

Op de ‘plaats’ achter het huis bakte opa elke week vis. Met zijn hoed op zat hij daar te bakken, omringd door de katten uit de buurt die hoopten op wat visafval.

Oma is tot (bijna) haar dood in het huis blijven wonen. De hele straat werd afgebroken en er kwamen comfortabele huizen voor in de plaats. Alleen nr 13 bleef midden tussen de nieuwe huizen fier overeind staan. Oma kreeg wel het aanbod om tijdelijk naar een verzorgingshuis te gaan om daarna in een nieuwe woning terug te keren, maar dat wilde ze niet: “Als ik naar een oudenvandagenhuis ga, dan kom ik hier nooit weer terug”. Met de komst van veel jonge gezinnen kreeg ze er wel een rol bij: oma van de buurt. Alhoewel ze per se niet zo genoemd wilde worden: “Ik ben voor jullie mevrouw Kraak en voor mijn kleinkinderen oma!”
Toen ze overleden was, is meteen daarna het huis afgebroken en vervangen door een nieuw huis.

De kersttijd is een periode waarin veel muziek te horen is en daarmee veel moois te beleven valt. Het is niet mogelijk om op alle aanbod in te gaan, je zou elke avond op pad zijn en dan nog maar een gedeelte kunnen bijwonen. Maar een paar (voor mij) muzikale hoogtepunten in de afgelopen weken kon of wilde ik niet laten schieten.

Hinszorgel Roden

Het eerste was de orgelvesper die ik samen met Erwin Wiersinga mocht houden op 6 december. Het was een experiment om een vesperdienst zo in te vullen, maar het experiment is geslaagd. Erwin had prachtige werken uitgezocht van Joh. Seb. Bach, Samuel Scheidt, Weckmann en Joh. Brahms. Een feestje om zo’n geweldige organist op het prachtige Hinszorgel in de Catharinakerk te horen spelen. En aan de belangstelling was duidelijk dat er ‘markt’ is voor dergelijke diensten.
Een tweede muzikaal feest was het concert dat Kamerkoor Dualis samen met de Provinciale Brassband Groningen afgelopen zaterdag en zondag gaf in Groningen en Middelstum. Het laatste concert woonden wij bij. Een schitterende combinatie, waarvan een journalist opmerkte dat het een recept is voor “het ultieme kerstgevoel”. Los van elkaar en ook samen werd er muziek rond Kerst gezongen en gespeeld. Een van de hoogtepunten was het “Gloria” van Rutter. Het is overigens verbazingwekkend hoeveel volume er kan worden ontwikkeld door zo’n orkest.
Midden in het aardbevingsgebied schat ik dat het te vergelijken valt met 6 op de schaal van Richter… Het dak ging er nog net niet af en alle kalk met de schilderingen bleef gelukkig aan het plafond hangen. Dat wacht misschien op de volgende beving. Maar genieten was het!, volop.
En toen nog een derde muzikaal feestje: zondag een midwinterkerstconcert met Sippie and friends. In de Doopsgezinde kerk in Sneek, sfeervol ingericht en verlicht, gaven ze een aanstekelijke weergave van carols, en andere muziek van Bach tot Youp van ’t Hek (“Flappie”).
Broer Jelle B. praatte als een volleerd spreekkerststalmeester de verschillende onderdelen op humoristische wijze aan elkaar en liet ook zelf van zich horen. De zangers en spelers genoten er zelf zichtbaar van en het publiek niet minder. Na afloop Glühwein of chocolademelk om het geheel compleet te maken.
Zo zijn we al helemaal in kerstsfeer. Nu nog een paar preken maken…