DAGBOEK VAN EEN HERDERSHOND

Het is 6 december en Sinterklaas is weer vertrokken naar Spanje. Hoewel wij het als gezin al in het vorige weekend hadden gevierd, blijft de pakjesavond op 5 december nog altijd een bijzondere avond; we keken daarom naar het feest dat voor Sinterklaas georganiseerd was op de televisie. Dieuwertje Blok presenteerde het, als afsluiting van de sinterklaasjournaals. Een bekende, ook voor de kleinkinderen. Zo bekend zelfs, dat een van hen op de autoradio haar stem herkende toen we Radio 4 aan hadden staan. “Dat is Dikkertje Dap”, zei ze. Die film had ze net gezien.. We moesten er even over nadenken: “je bedoelt Dieuwertje Blok?” “Ja,” zei ze, “die van het sinterklaasjournaal!”
Dit jaar hadden we een gezellig samenzijn met alleen pakjes voor de kleinkinderen. Natuurlijk voorzien van een gedicht. Er zijn nog twee kleine gelovigen in de familie, dat maakt het extra leuk en spannend. En het riep herinneringen op aan eerdere sinterklaasavonden.
In mijn jeugd vierden we het met een aantal gezinnen samen; nu waren we thuis al talrijk met zeven kinderen, en toen de vier van oom en tante daar nog bijkwamen werd het een forse groep. Het werd voortaan met het eigen gezin gevierd, maar ook dat was al een grote groep toen er aanhang kwam en later de kleinkinderen.
Wij besloten af te haken, omdat de groep wel heel groot was geworden. Zo’n 25 personen is een huiskamer boordevol. Er waren zoveel cadeautjes uit te pakken dat aan het eind van de avond soms drie mensen tegelijk aan het uitpakken waren om het niet nog later te laten worden. Aandacht voor de cadeautjes, met veel zorg uitgezocht, was op den duur minimaal.
We vierden het voortaan als gezin met oma, die alleen was, met surprises en gedichten. Gezellige avonden waren het altijd. En de voorpret met het maken van surprises was ook groot; plakband en scharen waren continue zoek.

Aandacht voor wat je krijgt en het begeleidende gedicht, waarop soms tijden is gezweet om het allemaal op rijm te krijgen – dat blijft de charme van het feest. Een mooie gelegenheid om de aardigheden, bijzonderheden en stommiteiten van het afgelopen jaar nog eens op rijm de revue te laten passeren.
Wat de cadeautjes betreft: mijn jongste broer kreeg, toen hij nog klein was, een houten trein. Elk wagonnetje was apart in een doosje verpakt. We hebben hem de rest van de avond niet meer gehoord; hij raakte niet uitgespeeld met de doosjes.
Dat op een gegeven moment de zak echt leeg is, is op jonge leeftijd soms moeilijk te verkroppen. Vorig jaar was de jongste kleindochter, Merle, ontroostbaar omdat er niet meer pakjes in de zak zaten. Ze had het persoonlijk gecontroleerd door helemaal in de zak te kruipen.
Van dit verdriet is toen bijgaand filmpje gemaakt. Klik maar op het plaatje.

Sinterklaas is weer vertrokken. Ik kan me al weer verheugen op zijn komst volgend jaar.
Al was het alleen al om die heerlijke pepernoten, maar daar schreef ik al eens over.

Op 8 augustus overleed onze tante Rudy (voluit: Ruurdina van Beijeren Bergen en Henegouwen – de Boer). Ze werd 87 jaar oud en verbleef de laatste jaren in een zorgboerderij. In de dankdienst schetsten de kinderen en een kleinzoon haar leven en haalden herinneringen op aan een lieve moeder en oma.
Met haar overlijden is een markante generatie er niet meer; wij als neven en nichten staan nu in de voorste gelederen. Veel van de ooms en tantes bereikten een hoge leeftijd, het was over het algemeen een sterk geslacht. Een van de tantes merkte ooit op, dat het wel net zo zou gaan als met de bekende dominosteentjes: als er eentje omvalt gaan de anderen er snel achteraan. Dat is gebleken; de afgelopen jaren stonden we regelmatig aan een graf of bezochten we een crematorium. Vaak waren dat voor de familie niet echt dieptreurige bijeenkomsten, omdat teruggekeken kon worden op een mooie leeftijd, waarvan het staartje helaas niet altijd zo gelukkig was. Maar dat in het verleden bereikte leeftijden niet altijd een garantie zijn voor de toekomst blijkt wel uit het feit, dat ook van onze eigen generatie er al 7 zijn overleden.
Ooit stelde onze oudste tante, tante Titia, ter gelegenheid van het 50-jarig huwelijksjubileum van onze grootouders (1964), een album samen met foto’s en kaarten van de 12 kinderen door de loop der jaren. Toen zij al een hoge leeftijd had bereikt gaf ze mij het album mee met de opmerking: “Nu moet jij het album maar compleet maken met de overlijdensberichten van wie nu nog in leven zijn…”
Daar zal ik binnenkort maar eens mee aan de slag. Overigens kun je het album dat zij had samengesteld ook vinden op de website: http://www.familievanbeijeren.nl/index.php/fotoboek-1964

Vorig jaar schreef ik op dit blog over mijn eigen ervaringen met het beluisteren en zingen van de Matthäus Passion van J.S. Bach. Deze keer een iets andere invalshoek: hoe er in het publiek gereageerd kan worden en wat dat met de uitvoerenden doet. Jasper Schweppe, bas bij het Holland Bach Choir o.l.v. Pieter Jan Leusink, schreef daarover op Facebook een ontroerend verhaal, dat ik hieronder laat volgen. Het gaat over wat muziek met een dementerende persoon kan doen.
Nu weten we uit experimenten en wetenschappelijke onderzoeken, dat muziek een prachtig middel is om mensen te bereiken, ook als op andere manieren contact niet of nauwelijks meer mogelijk is. In zorginstellingen wordt hier en daar gewerkt met IPods met de eigen favoriete muziek van de bewoners; via een koptelefoon kunnen ze rustig genieten van hun geliefde muziek. Dat heb ik trouwens in mijn eigen werk- en privésfeer ook wel anders meegemaakt. Soms kwam je op een woonkamer in een verpleeghuis midden in het lawaai van Radio 538 of 3FM terecht, omdat de verpleging en verzorgenden dat mooi vonden; de bewoners werden er niet zichtbaar door geraakt.
Maar als met behulp van familie en bekenden de muziek kan worden geselecteerd die een bewoner mooi vindt, kan dat allerlei mooie zaken tot gevolg hebben. In een documentaire liet men zien, hoe inmiddels zeer zwijgzame mensen ineens allerlei verhalen begonnen te vertellen, al luisterend naar hun muziek.
Het blijkt dat de muziek, die mensen horen in de eerste 25 jaar van hun leven, diep in het geheugen verankerd ligt en gepaard gaat met veel herinneringen. Muziek roept herinneringen op waarvan je dacht: die is die persoon voorgoed kwijt. Als het je lukt om de juiste toon (!) te vinden, voegt muziek iets moois toe aan de kwaliteit van haar of zijn leven. Lang verborgen gewaande herinneringen komen ineens weer aan de oppervlakte. Erik Scherder, een neuropsycholoog die zich verdiept heeft in de invloed van muziek op het brein, vertelt dat het ‘muzikale geheugen’ ligt in dat gebied van de hersenen, dat door Alzheimer als laatste wordt aangetast. Muziek waarvan je gehouden hebt opent de deur naar die dieperliggende geheugensystemen. Het betekent voor de mensen dat ze eindelijk weer eens wat geluk krijgen. “Muziek brengt mensen weer tot leven; dat raakt je hart als je het ziet.”
Daarover schreef ook Jasper Schweppe; met zijn toestemming neem ik zijn verhaal van 16 maart over:

Plotseling was daar vanmiddag in Leiden de meest ontroerende en meest menselijke Matthäus die ik ooit gezongen heb.

Links vooraan zaten 2 zoons van rond de 60 met hun hoogbejaarde moeder.
Het mensje was volledig teruggetrokken in de Alzheimer en leek zich volkomen onbewust van haar omgeving. De zoons wisten wat ze deden en wilden hun moeder misschien wel voor het laatst de Matthäus laten meemaken. Bij het horen van de koren, aria’s en choralen leefde ze van herkenning helemaal op. Aus Liebe probeerde ze zelfs mee te zingen en ze werd met zachte hand door haar zoons gesust. Beide zoons hielden hun moeder in bedwang en zij wreef zacht over de handen van haar zoons. Dit zijn de mensen waar we het voor doen. Bij Mache dich zat ik zelf van begin tot het eind in tranen. De tour is nog maar aan het begin, maar ik ben trots en gelukkig dat ik deel kan nemen aan deze meest menselijke Matthäus…

Mocht ik ooit getroffen worden door dementie, dan hoop ik dat onze kinderen me ooit nog eens meenemen naar een uitvoering van de Matthäus Passion; de rest van het jaar mogen ze me wel een koptelefoon opzetten en een greep doen uit onze CD-verzameling.

Het afgelopen najaar bezochten we het openluchtmuseum “Ellert en Brammert” in Schoonoord (Drenthe). Dat was een leuke ervaring. Naast een oud schooltje, een kerkje, een houtzagerij, een winkeltje met oude producten en nog wat andere bezienswaardigheden waren het vooral de plaggenhutten die interessant waren om te bekijken. Wat leefden die mensen in armoedige omstandigheden; onvoorstelbaar, hoe hele gezinnen met nog wat vee in een piepkleine ruimte moesten wonen. En gezien de primitieve omstandigheden is het geen wonder, dat men in die tijd niet zo oud werd.
Maar een nog grotere verrassing was een winkeltje met allerlei oude spullen. “Brocante”, stond op het bordje boven de ingang. Eerlijk gezegd wist ik niet waar die aanduiding precies op sloeg, maar het bleek het meeste weg te hebben van een zolderopruiming of een berg rommel op een kleed op de vrijmarkt van Koningsdag. Het meeste viel in de categorie ’troep’; er was ook het een en ander dat over een aantal jaren wel eens ‘antiek’ genoemd zou kunnen worden. Maar tussen al dat spul stonden ook een paar dozen met boeken, waar we nieuwsgierig wat tussen keken.
En daar ging ons hart open. Want er lag een hele serie leesboekjes tussen die we op de “Lagere school” (zo heette de basisschool toen nog) gelezen hebben: “Jaap en Gerdientje”, van Anne de Vries, de Drentse schoolmeester. Ik heb het deeltje IX. “In het warme land” gekocht voor
€ 3,00, omdat ik daar bijzondere herinneringen aan bewaar. Daarover later misschien nog eens meer.
En ook vonden we daar een ander boek, dat een grote rol speelde in onze kindertijd:  het “Kleuter Vertelboek Bijbelse Geschiedenis”, eveneens van de hand van Anne de Vries. Daaruit werden ons in onze jeugd de bijbelverhalen verteld, als eruit voorgelezen werd aan tafel na de maaltijd. Het was een feest van herkenning om er doorheen te bladeren; veel van de verhalen komen me na zo’n 60 jaar nog altijd heel bekend voor – soms zelfs letterlijk. En dan
die illustraties! Die oranje tinten. Stuk voor stuk nog altijd in het geheugen gegrift.

Waar de kleuterbijbel van thuis gebleven is? Geen idee. Misschien wel elders in een brocante. Maar ik ben blij dat ik weer een exemplaar heb weten te bemachtigen.

Elk jaar, niet lang nadat Sinterklaas weer is verdwenen, gaan we naar het tuincentrum om een kerstboom uit te zoeken. Dan is er nog volop keus. Een paar dagen later versieren we de boom en dan komt ook de kerststal weer in de kamer.
Aly is een fan van kerststallen; ze heeft er inmiddels een hele verzameling van. Een klein stenen stalletje uit Nicaragua, een fraai bewerkte kerstgroep van zeepsteen, maar ons pronkstuk blijft toch de klassieke kerststal met stro erin en zelfs een zoldertje dat elk jaar met veel gedoe op z’n plaats moet worden gehangen en fraaie figuren, zoals je op de foto kunt zien. Toen we de stal net hadden maakten we er een echt kerstspel van; alleen Maria en Jozef stonden er aanvankelijk in, pas in de kerstnacht werd het kindje in de kribbe gelegd, de engel werd aan het haakje gehangen en de herders kwamen kijken. De wijzen stonden op afstand in het Oosten nog te wachten tot het 6 januari was. Maar die traditie is inmiddels losgelaten. De stal wordt begin december al compleet ingericht om er zo lang mogelijk van te kunnen genieten.

Dit jaar kreeg Aly op Sinterklaas een heel bijzondere kerstgroep: van vilt, met lusjes eraan. Die kreeg een plekje voor het raam, opgehangen aan een bos takjes. Onze jongens merkten trouwens op dat ze het wel een beetje een luguber gezicht vonden, al die aan een touw opgehangen figuren…

De kerststal is altijd een trekpleister voor de kleinkinderen. Ze liggen op hun buik de figuren te bekijken en ons jongste kleinkind begon met de figuren te spelen, waarbij ze hele verhalen verzon. Het hoogtepunt was een ritje dat het kindje Jezus mocht maken op de kameel…
Met de beschikbare figuren had ze ook kunnen kiezen voor een rodeo op de os, of een ritje op de ezel. Dat laatste zou nog wel toepasselijk zijn geweest, in het licht van Palmpasen. Maar dat kwam later pas. Nu was de kameel het meest geschikte, koninklijke dier. Waarvan een van onze zoons overigens opmerkte dat het net lijkt alsof die een bomgordel om heeft. Het blijft nog altijd oppassen voor Jezus in deze wereld.

In de herfsttijd zien we veel vogels in onze voortuin. Merels die de laatste druiven wegpikken, mussen die zich te goed doen aan de bessen van de vuurdoorn, soms een paartje scholeksters die veel lawaai maken, of een ekster en verder allerlei andere vogels, waarvan ik het merk niet ken.
Maar vorige week dook er een vogel op in de tuin die we daar nog nooit hadden gezien: een parkiet. Een overbuurvrouw had hem vanuit haar keuken zien zitten en de overbuurman kwam hem eens van dichterbij bekijken. Hij stond in onze tuin het beestje te bewonderen en ik ging maar eens naar buiten om te horen wat er zo bijzonder was aan onze allang uitgebloeide clematis.

Klik op de foto voor een groter beeld

Samen stonden we te kijken en te overleggen wat er met dat beestje moest gebeuren; het was vast ergens ontsnapt. “Heb jij toevallig een schepnet?”, vroeg de buurman. Nee, dat had ik toevallig niet. Ik houd niet zo van vissen… Tja, hoe vang je zo’n vogel dan?
Er viel me een helder idee in: “Zal ik de dierenambulance eens bellen om te vragen wat we kunnen doen?” Dat leek ook hem een goed idee. De parkiet bleef intussen heel rustig zitten rondkijken. Hij was blijkbaar mensen gewend, want hij maakte geen aanstalten om weg te vliegen.
De vriendelijke mevrouw van de dierenambulance in Assen (de dichtstbijzijnde locatie) wist het ook niet zo goed. “Nee, voor een vogel rijden we niet uit…” Dat kon ik me voorstellen; voordat ze in Roden zouden zijn zou de parkiet vast verdwenen zijn.
“Hebt u wat vogelzaad in huis?”, vroeg ze. Nee, dat hadden we niet. Wel kattenbrokjes, maar daar zou de parkiet wel niet op afkomen. “Oh, anders had u hem naar binnen kunnen lokken”, was haar plannetje. Dat leek me niks; we hebben wel eens vogels in het rookkanaal van de open haard gehad die we in de kamer probeerden te vangen, maar dat levert een hoop rommel op. “Misschien vliegt hij wel weer naar zijn huis”, was haar laatste tip.
Tien minuten later, toen ik nog eens ging kijken, was hij inderdaad verdwenen. Hopelijk naar huis…

Voor sommigen is MP de afkorting van Militaire Politie; voor muziekliefhebbers staan de letters MP voor Mattheüs Passion. In deze tijd van het jaar weer een hype. Voor mij is het een traditie om zo mogelijk een uitvoering ‘live’ bij te wonen, maar ook de verschillende uitvoeringen op CD geven me het gevoel dat voor mij bij deze tijd past.
Dat is overigens al vele jaren zo. In mijn tienertijd bezocht ik al de uitvoeringen in de Grote Kerk te Leeuwarden; ik herinner me ervan dat ik zat te wachten op de koorwerken en koralen; de aria’s duurden me veel te lang en werden dan ook nog voor een deel herhaald…
Uit die tijd herinner ik me nog, dat verteld werd dat de bas die elk jaar de Christus-partij zong, door de orkestleden oneerbiedig “Jaap-Jezus” werd genoemd.
In Drachten maakten we ooit ook een uitvoering van de Mattheüs Passion mee. We zaten in de kerk op de galerij en hadden zo een goed overzicht over koor en orkest. Wie de dirigent was herinner ik me niet meer, maar tijdens een aria was hij totaal de weg kwijt in de partituur. Tijdens het dirigeren bladerde hij tijdenlang in de partituur om de juiste pagina weer terug te vinden.
De aria’s ben ik in de loop van de jaren steeds meer gaan waarderen en vind ik nu de hoogtepunten van het werk. Hoewel: wat zijn hoogtepunten in de Matteüs Passion? Eigenlijk bestaat het werk uit louter hoogtepunten. Ook de evangelist, die een groot aandeel heeft, vertolkt een prachtige partij. Sterker nog: de uitvoering staat of valt ermee hoe de tenor deze gedeelten brengt. Indrukwekkend waren de uitvoeringen in de Nieuwe Kerk te Groningen, waar de evangelist vanaf de kansel het Bijbelverhaal zingend vertelde; grotendeels uit het hoofd, leesbril in de hand.
In ons gezin is inmiddels de uitvoering van de Mattheüs Passion een duidelijke plek in gaan nemen. Geert-Jan dirigeert het werk vrijwel jaarlijks en Gerard en Sippie zingen het o.l.v. Pieter-Jan Leusink jaarlijks meer dan dertig maal in heel het land en vele malen in het Concertgebouw. Zo vaak – dat lijkt me op zichzelf al een lijdensweg, maar ze doen het met veel toewijding en genieten er toch elke keer ook zelf weer van. Ik kan me er iets bij voorstellen; ooit heb ik zelf een uitvoering mogen meezingen en dat is toch een heel andere beleving dan als luisteraar het drama meemaken.
Meestal maken we een uitvoering in de omgeving mee, een enkele keer kiezen we voor een andere locatie. Zo maakten we een Naardense MP mee o.l.v. Gustav Leonhardt. We zaten in het koor en keken de koor-en orkestleden op de rug – maar de dirigent zagen we heel mooi zijn aanwijzingen geven. Bijzonder was toen ook, dat de dirigent absoluut geen applaus wenste. Toen hij met de solisten de kerk verliet en er toch wat mensen begonnen te klappen, maakte hij met een driftig gebaar duidelijk dat hij daar niet van gediend was.
Heel anders ging het toe in een uitvoering die we eens meemaakten in het Concertgebouw, onder leiding van Ton Koopman. Een prachtige uitvoering, maar heel storend was, dat na elke aria het publiek applaudisseerde. Alsof ze een opera bijwoonden… En elke keer draaide Ton Koopman zich om en maakte een buiginkje.
Vorig jaar waren we weer in Naarden, op een wel heel bijzondere dag. Mijn moeder was de dag ervoor overleden en we hadden net als familie de uitvaart doorgesproken, voordat we naar Naarden vertrokken. De kaartjes hadden we als cadeau aangeboden gekregen van de gemeente bij het afscheid van mijn actieve loopbaan. Als je zelf midden in zo’n proces zit, spreken zaken nog sterker aan dan anders.
Voorafgaande aan de uitvoering aten we ergens in Naarden. Het is opmerkelijk, hoe ook de middenstand op dit fenomeen is afgericht. Het eten wordt snel geserveerd, zodat je in ieder geval op tijd in de kerk kunt zijn. De vorige keer waren we, omdat we wat laat waren en alles al vol zat, terecht gekomen bij de Naardense Chinees – die tot onze verbazing een “Mattheüs-menu” presenteerde. Dat overigens niet uit andere gerechten bestond dan de gebruikelijke Tjap Tjoy  en Babi Pangang en zo…
Dit jaar waren we in Groningen in de Oosterpoort. Het was een mooie, indrukwekkende uitvoering. De dag erna ging het overigens wel wat anders. Tijdens een koraal in het eerste deel viel te stroom uit in Appingedam. Omdat het absoluut niet duidelijk was wanneer de storing verholpen zou zijn, werd besloten om het publiek naar voren te roepen om met het licht van hun mobieltjes het koor en orkest bij te lichten, zodat het slotkoor gezongen kon worden. Toen na een pauze alsnog de stroomvoorziening weer in orde was, werd de uitvoering voortgezet met een ingekorte versie.
Klik hier voor een verhaal over de stroomstoring tijdens de MP te Appingedam

Hoewel het door sommige bezoekers werd gekenschetst als een ‘bijzondere beleving’, waren we toch blij dat we de avond ervoor de volledige versie hadden mogen horen.,

Het was me het jaartje wel in de familie van BB&H. Vijf keer moest er afscheid worden genomen van een familielid. Alhoewel de laatste keer niet de meest verdrietige was: we deden op de valreep van de jaarwisseling een oom uitgeleide die heel positief in het leven stond, helemaal vrede had met het feit dat het ten einde liep en omringd door de kinderen dankbaar heenging. “Het was goed, zo”, vond hij zelf en ook de kinderen konden hem in vrede laten gaan. Hij werd 91 jaar oud, een wel heel erg mooie leeftijd. “Niet bepaald in de wieg gestikt”, zoals onze opa Kraak gezegd zou hebben…
We kwamen bij elkaar in het Westen van het land, waar de afscheidsdienst zou plaatsvinden.  De begraafplaats was midden in een prachtig duingebied gelegen, maar de aula was zwaar gedateerd. Muren van wit marmer, grijs dooraderd. Voor het podium een blauw gordijn, waarachter zich van alles afspeelde wat voor ons wel te horen maar niet te zien was. Tegen een muur een hoge palmachtige plant, waarvan de bladeren in diepe treur strak naar beneden hingen. “Geheel in stijl”,  fluisterde de neef naast mij. 
Langzaam ging het gordijn open, alsof er een voorstelling ging beginnen. De dienst was overigens mooi en passend bij de oom van wie we afscheid namen. De herinneringen door een kleinzoon en de kinderen waren treffend, herkenbaar voor iedereen en niet van humor ontbloot. Ook dat paste trouwens uitstekend bij de oom. De zoon liet een kartonnen bord zien met de tekst “Welkom thuis”, dat ooit dienst gedaan had toen de oom uit Ned. Indië terug was gekomen. Hij legde het vervolgens op de kist en het zou mee het graf ingaan. Een treffend gebaar: welkom thuis.
Na de dienst liepen we naar het graf, waar de predikant de plechtigheid afsloot. Een ontroerend moment was toen een neef uit een andere tak van de familie, in het bezit van een echte ramshoorn, ‘de sjofar blies’: het teken waarvan de bijbel vertelt dat het de messiaanse tijd zou aankondigen. Daarna mochten de achterkleinkinderen bloemen in het graf gooien en vertelde de oudste zoon aan de achterkleinkinderen dat ze allemaal een schep zand in het graf mochten werpen als teken dat we opa echt gingen begraven. Hijzelf deed het voor, met de woorden: “Jullie weten dat opa erg hield van het strand…”; toen het zand met een duidelijk hoorbare plof op de kist terecht kwam, voegde hij eraan toe: “En opa hield van een hoop lawaai.” De kinderen kweten zich enthousiast van hun taak, waarna we een laatste groet brachten en weer naar de aula gingen. Daar kregen we koffie en spraken we wat met de neven en nichten, totdat ons te kennen werd gegeven dat degenen die van ver waren gekomen uitgenodigd werden om naar een restaurant mee te gaan voor een familiebijeenkomst als afsluiting van de dag.  Intussen kwamen de koffiejuffrouwen al met bezems aan, zodat we de indruk kregen dat we de zaal uitgeveegd zouden worden…
De bijeenkomst in het restaurant was ronduit gezellig, zoals dat eigenlijk altijd zo is wanneer we afscheid hebben genomen van een oude oom of tante. We brachten een toost uit op de oom en op het leven. De neven en nichten ontmoetten elkaar weer en praatten bij; herinneringen werden opgehaald aan de oom van wie we afscheid hadden genomen. En we maakten kennis met een aantal van de kinderen van onze neven en nichten in het Westen, die we verder nooit treffen. Eén minpuntje kan ik slechts noteren: een nichtje vond dat ik steeds meer op onze opa ging lijken. Een half jaar geleden zei een vriend van mijn vader nog dat ik zo op mijn vader leek, maar nu waren we toch al een generatie verder terug. “Nou ja, verder ben ik gelukkig goed gezond”, mompelde ik maar.
Toen we weer naar huis terug reden, zeiden we tegen elkaar: “het was een vrolijke begrafenis.” En dat kun je bepaald niet altijd zeggen.

Vandaag is het precies veertig jaar geleden dat ik, op 18 december 1977, in het ambt van predikant werd bevestigd in een feestelijke dienst in Wijhe. Vanaf dat moment was ik in dienst van “de Grote Baas”, zoals ik het wel eens placht te noemen. Een prima werkgever, bij wie ik het uitstekend heb uitgehouden – de eerste 38 1/2 jaar in actieve dienst en nu in iets minder actieve dienst. Sinds mijn pensionering ga ik zo nu en dan voor in een dienst en ben ik van tijd tot tijd op stap in het kader van buitengewone visitaties (als er gedonder is in een gemeente, zeg maar, in de hoop daar enige rust te brengen of een (soms) drastische oplossing). Ik kijk terug op 40 mooie jaren, met werk waaraan ik altijd veel plezier heb beleefd. Alhoewel het, om maar eens een oude collega te citeren, het “een mooi ambt is, maar soms een hondenbaan”;  op de meest onmogelijke momenten kon de telefoon gaan en moest je op weg naar een sterfhuis of een crisissituatie. En in het begin van mijn loopbaan legde het maken van twee preken voor een zondag een behoorlijke druk op de week en het weekend. Vrije dagen schoten er nogal eens bij in en ik ging soms zelfs ’s nachts mijn bed nog wel eens uit om een inval voor de preek te noteren – tot Aly mij dat terecht verbood.
In die veertig jaren is het werk behoorlijk van kleur en accent verschoven. De terugloop in het kerkelijk leven en de rol van de kerk in de samenleving en in het leven van mensen droeg daar uiteraard aan mee. Wat vroeger vanzelfsprekend was, is dat nu bepaald niet meer. Ik benijd mijn huidige collega’s dan ook niet. Er wordt van hen veel uithoudingsvermogen, creativiteit en plooibaarheid verwacht om het in dit vak vol te kunnen houden.
Gelukkig mocht ik gezond blijven. Nooit een burn out en maar een enkele keer een paar weken ziek. Goede relaties met kerkenraden en collega’s. Kortom: goede jaren om op terug te kijken.
Zelf ben ik niet zo datum-vast, maar Aly is het uiteraard niet ontgaan dat het vandaag ‘de dag’ was. Vanmorgen hing mijn toga in de kamer en was er een speciale afdeling in de boekenkast ingericht, zoals op de foto is te bewonderen. We hebben het gepast gevierd en knopen er nog een uitje aan vast om samen te genieten van deze mijlpaal.

In deze tijd van het jaar wordt er op vele momenten herdacht. Na Allerzielen, in de Rooms Katholieke traditie hèt moment om de overledenen te gedenken, hun namen nog een keer te noemen en een lichtje voor hen aan te steken, volgt in de Protestantse traditie de zgn. Eeuwigheidszondag, de laatste zondag van het kerkelijk jaar, voordat de periode van Advent aanbreekt. Een soort Oudejaarsdag in de kerk, waarop degenen die ons in het afgelopen jaar zijn ontvallen, nog eenmaal worden genoemd.  Vele jaren ben ik actief betrokken geweest bij de voorbereidingen van die dienst. Het was elke keer weer spitsroeden lopen: het vergelijken van onze eigen gegevens over de uitvaarten die we begeleid hadden met de gegevens van de ledenadministratie – zien we niemand over het hoofd? De controle van de gegevens: is de naam correct, kloppen gegevens over leeftijd en sterfdatum? Naar welk contactadres moet de uitnodiging aan de familie? Zijn er voldoende kaarsen? Is de bloemschikking geregeld? Wil de familie zelf de kaars aansteken? En toen we nog in twee kerken op hetzelfde moment de namen noemden: zit de familie in de juiste kerk, waar ze zelf de kaars konden aansteken? Kloppen de lijsten voor beide kerken, is de volgorde van de namen goed?
Het ging een enkele keer toch wel eens mis, ondanks alle zorgvuldige voorbereidingen. Dan zat er een familie, ondanks alle afspraken, plotseling toch in het andere kerkgebouw, of bleek de familie op het laatste moment besloten te hebben om zelf de kaars aan te steken. Op het laatste moment moest er nog wat aangepast worden.

Dit jaar hebben we zelf als familie te maken met het gedenken van onze moeder en broer. We zullen ons zondag a.s. moeten opsplitsen, omdat het in verschillende plaatsen gebeurt. Afgelopen maandag was er al een herdenkingsmoment in het huis waar onze moeder de laatste jaren gewoond heeft en waar ze ook is overleden. Een delegatie van de familie was daar aanwezig. En werd geconfronteerd met wat er allemaal mis kan gaan. Na binnenkomst kregen we een ‘programma’ voor het gedenken. Moeder stond in de lijst vermeld, maar met een niet juist vermelde achternaam. Bovendien was haar officiële naam ‘Jannetje’ gebruikt, terwijl ze zelf liever Janny werd genoemd – zo hebben we dat ook gedaan op de rouwkaart en in de afscheidsdienst. Dan haar leeftijd: volgens het papier was ze 98 jaar oud geworden; in dat geval zou ze nog 12 jaar tegoed hebben gehad, want het moest 86 zijn, meenden wij toch zeker te weten. Als klap op de vuurpijl stond er, dat ze op 10 april was overleden, maar dat moest volgens ons toch echt 11 april zijn. Gelukkig zagen we al die vergissingen op tijd, zodat het alsnog geregeld kon worden dat er correcties werden aangebracht.
Toen was het moment daar dat er door een van de zussen een roos in de vaas gezet kon worden en door een van de medewerkers een lichtje kon worden aangestoken. Even aarzelde de dame die de namen voorlas, en toen kwam het eruit: Jannetje van Beijeren…. etc. De achternaam, sterfdatum en leeftijd waren nu juist. Maar de voornaam, waar ze toch al niet zo op gesteld was werd, in plaats van in de ‘oud-hollandse’  versie als vrouwelijke vorm van ‘Jan’, op z’n Frans uitgesproken (Sjanette, zeg maar). Dat riep bij ons een gevoel van vervreemding op. Het had van haar zelf ongetwijfeld gewoon ‘Janny’ mogen zijn.
Gelukkig konden we er een beetje om glimlachen, we zijn niet van die mensen die meteen boos naar de organisatie stappen. Maar we verbaasden ons wel over de onzorgvuldigheid en knulligheid in het hele gebeuren. Dat er aan het eind van de namenlijst ook nog een lichtje tekort bleek te zijn – daar zullen we het maar niet eens meer over hebben.
Hopelijk gaat het in de diensten op zondag a.s. beter.